Liquidity Trap

Η έννοια και το ιστορικό πλαίσιο

Όταν ο αποπληθωρισμός σε μία κοινωνία έχει τόσο βάθος που τα επιτόκια είναι αρνητικά αναγκάζοντας τους πολίτες να κρατούν τα χρήματα σε μετρητά, τότε σύμφωνα με τους οικονομολόγους η οικονομία της συγκεκριμένης χώρας βρίσκεται σε “Παγίδα Ρευστότητας”.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και ας περιγράψουμε πιο αναλυτικά αυτό το φαινόμενο. Για πρώτη φορά συναντάμε τον όρο κατά τη διάρκεια της Mεγάλης Ύφεσης του 1930, που ήταν η επίπτωση του χρηματιστηριακού Κραχ του 1929 και πιο πρόσφατα στην Iαπωνία, τη δεκαετία του 1990. Αμέσως μετά το Κραχ δεν καταγράφηκε κάποιο φαινόμενο που να μπορούσε να ταυτιστεί ή χαρακτηριστεί με τον όρο που εξετάζουμε. Όμως ο γνωστός οικονομολόγος και καθηγητής του ΜIT Πολ Κρούγκμαν σε δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις, το 1998 και το 1999, χρησιμοποίησε ως εξήγηση για τα προβλήματα της ιαπωνικής οικονομίας, άποψη που δεν έχει γίνει ευρύτερα αποδεκτή. Μάλιστα η “Παγίδα Ρευστότητας” οδήγησε σε τεράστια πτώση στο χρηματιστήριο, σε κατάρρευση των τιμών των ακινήτων και σε μηδενικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Η Ιαπωνία είχε αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες με σκοπό την αύξηση της κυκλοφορίας του χρήματος και συνεπώς της τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας, δημιουργώντας όμως τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και δημόσιο χρέος.

Έτσι καταλήγοντας μπορούμε σε μία προσπάθεια να δώσουμε τον ορισμό να πούμε πως “Παγίδα ρευστότητας” είναι ο συνδυασμός των οικονομικών σοκ και της νομισματικής πολιτικής. Οφείλεται αλλά και προκαλεί περαιτέρω αποπληθωρισμό. H εμφάνιση «αρνητικού πληθωρισμού» σημαίνει ότι το πραγματικό επιτόκιο θα είναι οπωσδήποτε μεγαλύτερο από το ονομαστικό. Ακόμη και αν η κεντρική τράπεζα φέρει το ονομαστικό επιτόκιο στο μηδέν, το πραγματικό επιτόκιο θα έχει θετικό πρόσημο.

Όμως ακόμα και η αύξηση της προσφοράς χρήματος στην αγορά, που σίγουρα αποτελεί βασικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής με σκοπό την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας στην “Παγίδα Ρευστότητας” δε λειτουργεί και χαρακτηρίζεται όμως αναποτελεσματική. Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αναβάλλουν τις δαπάνες και επενδύσεις τους με την πεποίθηση ότι οι τιμές θα μειωθούν, αφού προβλέπεται ότι ο μελλοντικός πληθωρισμός θα είναι χαμηλότερος από τον τρέχοντα, γεγονός που οδηγεί σε φαύλο κύκλο μειώσεων στην κατανάλωση και στις επενδύσεις, αλλά και φυσικά διόγκωσης της ανεργίας, μείωσης των εισοδημάτων και υποχώρησης των τιμών. Οι πραγματικές αξίες των δανείων αυξάνονται, δημιουργώντας προβλήματα για τους δανειολήπτες και οδηγώντας σε αύξηση των επισφαλών δανείων από επιχειρήσεις και νοικοκυριά τα οποία αυξάνουν τις ζημιές των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα οι τράπεζες να μη διοχετεύουν ρευστό για ν’ αποφευχθούν επισφάλειες δανείων, με αποτέλεσμα η ρευστότητα να εγκλωβίζεται στις τράπεζες.