είναι ή όχι αξιόχρεη η Ελλάδα;

να αποπληρώσει κανείς ή να μην αποπληρώσει;

να αποπληρώσει κανείς ή να μην αποπληρώσει;Εδώ και μήνες, μαίνεται η διαμάχη σχετικά με την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους μεταξύ εκείνων που επιμένουν πως η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να τιμάει την υπογραφή της και εκείνων που πιστεύουν πως μέρος του χρέους της θα πρέπει να διαγραφεί. Όπως συχνά συμβαίνει στην Ευρώπη, τα διασταυρούμενα πυρά των αντιφατικών επισήμων και μη δηλώσεων προκαλούν αναστάτωση στις αγορές. Επικρατεί σύγχυση, τη στιγμή ακριβώς που απαιτείται μια ξεκάθαρη στάση.

Ανοίξτε ένα λογαριασμό στην Plus500 και εξασκηθείτε δωρεάν, με εικονικά χρήματα, στις συναλλαγές σε spreads συναλλαγματικών ισοτιμιών, χρηματιστηριακών δεικτών και εμπορευμάτων

συναλλαγές σε CFD forex, ελληνικών και ξένων μετοχών, χρηματιστηριακών δεικτώνETF και διαφόρων εμπορευμάτων με τη πλατφόρμα της Plus500 στα ελληνικά!

Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να θέσει κανείς είναι κατά πόσον η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι αξιόχρεη. Το αν ένα κράτος είναι αξιόχρεο είναι δυσκολότερο να καθοριστεί, σε σχέση με μια εταιρεία, επειδή ένα κυρίαρχο κράτος διαθέτη την εξουσία της φορολόγησης. Ένα κράτος, θεωρητικά, μπορεί να αυξήσει τους φόρους και να περικόψει τις δαπάνες ώστε να απαλλαγεί από το πρόβλημα του χρέους του.

Η δυνατότητα φορολόγησης, ωστόσο, δεν είναι απεριόριστη. Μια κυβέρνηση αποφασισμένη να καλύψει πάση θυσία τις υποχρεώσεις της συχνά καταλήγει στο να επιβάλει φορολογικά βάρη που είναι δυσανάλογα του επιπέδου των υπηρεσιών που προσφέρει στους πολίτες. Μετά από κάποιο σημείο, η κατάσταση αυτή γίνεται μη βιώσιμη κοινωνικά και πολιτικά.

Ακόμη και αν η ελληνική κυβέρνηση καταφέρει να σταθεροποιήσει την αναλογία χρέους/ΑΕΠ, η οποία εκτιμάται πως θα φτάσει σύντομα στο 150%, αυτή θα είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο ώστε να πεισθούν οι πιστωτές της να συνεχίσουν να τη δανείζουν. Η Ελλάδα θα πρέπει να μειώσει το ποσοστό του χρέους της ως προς το ΑΕΠ σημαντικά για να μπορέσει να επιστρέψει στις κεφαλαιαγορές, κάτι που σημαίνει τη δημιουργία ενός πρωτογενούς πλεονάσματος που θα υπερβαίνει το 8% του ΑΕΠ (σύμφωνα με ένα αισιόδοξο σενάριο). Καμιά κυβέρνηση ανεπτυγμένης χώρας (με εξαίρεση της πετρελαιοπαραγωγού Νορβηγίας) δεν έχει καταφέρει στο παρελθόν να επιτύχει ένα διαρκές πρωτογενές πλεόνασμα προϋπολογισμού (έσοδα μείον δαπάνες εκτός τόκων) που να υπερβαίνει το 6% του ΑΕΠ.

Κάτι τέτοιο θα είναι υπερβολικό για μια δημοκρατική χώρα, ειδικά μια χώρα σαν η Ελλάδα, στην οποία τα φορολογικά βάρη κατανέμονται άνισα. Ίσως, τελικά, η Ελλάδα να είναι πράγματι αναξιόχρεη.

Η δεύτερη ερώτηση είναι το πόσο σοβαρό πρόβλημα θα δημιουργηθεί αν η Ελλάδα δεν αποπληρώσει τα χρέη της. Το ένα στρατόπεδο επισημαίνει πως, εδώ και δεκαετίες, καμιά αναπτυγμένη χώρα δεν έχει τολμήσει να κάνει κάτι τέτοιο και αυτός είναι ο λόγος που οι χώρες αυτές απολαμβάνουν ακόμη το χαρακτηρισμό «αναπτυγμένη». Αν έστω και ένα κράτος-μέλος της Ευρωζώνης ακολουθούσε το μονοπάτι της χρεοκοπίας, θα εγείρονταν αυτομάτως υποψίες και για όλα τα υπόλοιπα. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι συμφωνίες πρέπει να γίνονται σεβαστές, όποιο και αν είναι το κόστος.

Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται εκείνοι που υποστηρίζουν πως οι πιστωτές που προκάλεσαν το υπερβολικό χρέος θα πρέπει να τιμωρηθούν για αυτή την απρονοησία τους. Οι δανειστές θα πρέπει να υποστούν ζημιές, ώστε στο μέλλον να τιμολογούν με μεγαλύτερη ακρίβεια το ρίσκο των κρατικών ομολόγων, υποχρεώνοντας τις απερίσκεπτες κυβερνήσεις να πληρώνουν υψηλότερα επιτόκια.

συναλλαγές σε CFD forex, ελληνικών και ξένων μετοχών, χρηματιστηριακών δεικτώνETF και διαφόρων εμπορευμάτων με τη πλατφόρμα της Plus500 στα ελληνικά!

Τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών είναι έγκυρα, αλλά το γεγονός είναι πως οι χώρες που έχουν αναδιαρθρώσει το χρέος τους δεν βρέθηκαν τελικά σε χειρότερη θέση μετά από την αναδιάρθρωση αυτή. Αντιθέτως, αφενός δεν αποκλείστηκαν από τις αγορές ομολόγων, αφετέρου γενικά ανέκαμψαν γρήγορα. Οι επενδυτές είναι σαν τον αμαρτωλό που προτιμάει να επιστρέφει στην αμαρτία παρά να ασφυκτιά προσπαθώντας να γίνει υπόδειγμα αρετής. Πριν από είκοσι χρόνια, η Πολωνία διαπραγματεύτηκε τη μείωση του χρέους της και βρέθηκε σε καλύτερη θέση από την Ουγγαρία, η οποία προτίμησε να προστατέψει τη φήμη της. Η μείωση του χρέους δεν είναι θανάσιμη.

Η τρίτη ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί είναι το κατά πόσον μια ελληνική χρεοκοπία θα ισοδυναμούσε με μια χρηματοπιστωτική καταστροφή και πότε αυτή θα συνέβαινε. Υπάρχουν δύο συνιστώσες σε αυτό το θέμα, μια εσωτερική και μια εξωτερική. Πρώτον, τα κρατικά ομόλογα είναι τα περιουσιακά στοιχεία αναφοράς για τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες, επειδή έχουν μεγάλη εμπορευσιμότητα και διασφαλίζουν ρευστότητα. Προφανώς, κάθε αμφιβολία για την αξία αυτών των ομολόγων θα μπορούσε να προκαλέσει αναστάτωση. Η αξιοπιστία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και η πρόσβαση του σε αναχρηματοδότηση θα δέχονταν σοβαρό πλήγμα.

Στο εξωτερικό, θα επηρεάζονταν και άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες. Το σημαντικότερο είναι, ωστόσο, πως άλλες υπερχρεωμένες χώρες, π.χ. η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, θα είναι ευάλωτες σε μια μετάδοση του προβλήματος.

Πρόκειται δηλαδή για μια πραγματικά δύσκολη κατάσταση. Αυτό όμως δεν εξηγεί τη στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η κεντρική τράπεζα έχει κίνητρα για να ανησυχεί. Αντί όμως να προσπαθήσει να βρει ένα τρόπο απόσβεσης των επιπτώσεων ενός τέτοιο σοκ, η ΕΚΤ απορρίπτει εκ προοιμίου κάθε μορφής αναδιάρθρωση. Εγείρει δε το φάσμα μιας αλυσιδωτής αντίδρασης κάνοντας αναφορές στη κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008 και απειλώντας πως θα τιμωρήσει κάθε αναδιάρθρωση αποκλείοντας τη πρόσβαση των τραπεζών στη ρευστότητα.

Αν όμως η Ελλάδα είναι αναξιόχρεη, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβει τα χρέη της, ειδάλλως ο κίνδυνος θα κρέμεται πάνω της όπως η Δαμόκλειος Σπάθη. Αρνούμενη μια προσχεδιασμένη και τακτική αναδιάρθρωση, η Ευρωζώνη εκθέτει τον εαυτό της στο κίνδυνο μιας άτακτης και βιαίας χρεοκοπίας.

Η Ευρώπη, ωστόσο, δεν είναι υποχρεωμένη να επιλέξει μεταξύ μιας καταστροφής και μιας «αμοιβαιοποίησης» του ελληνικού χρέους. Η βέλτιστη, αν και ομολογουμένως στενή, οδός θα ήταν η καταρχήν ενίσχυση του προγράμματος χρηματοδότησης της Ελλάδας, η οποία δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί μόνη της μέσω των αγορών, διασφαλίζοντας παράλληλα μέσω ηθικών πιέσεων πως οι ιδιώτες πιστωτές δεν θα αποσυρόντουσαν τόσο εύκολα.

Αυτό ακριβώς είναι που επιχειρείται να γίνει αυτή τη στιγμή. Αυτή η ανάπαυλα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, ωστόσο, όχι μόνο για να αγοράσει χρόνο για την Ελλάδα. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, πρώτον, για να επιτρέψει και στις άλλες αναξιοπαθούσες χώρες να ανακτήσουν τη χρηματοπιστωτική τους αξιοπιστία και, δεύτερον, για να σχεδιαστεί μια εύρυθμη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, κάτι που απαιτεί προετοιμασία. Το να κερδίζει κανείς χρόνο έχει σημασία μόνον όταν αυτό βοηθάει στην επίλυση του προβλήματος και όχι όταν παρατείνει τη ταλαιπωρία.

συναλλαγές σε CFD forex, ελληνικών και ξένων μετοχών, χρηματιστηριακών δεικτώνETF και διαφόρων εμπορευμάτων με τη πλατφόρμα της Plus500 στα ελληνικά!

μετάφραση άρθρου του Jean Pisani-Ferry στο Project Syndicate